- MediTrend
- Prof.Dr. Adem Küçük
- Romatoid Artrit ve Kardiyovasküler Hastalıklar
Romatoid Artrit ve Kardiyovasküler Hastalıklar

Romatoid artrit(RA), toplumda %1-2 oranında görülen en yaygın otoimmün artrit tipidir.
Kardiyovasküler(KVS) hastalıklar, tüm dünya popülasyonunda en sık ölüm sebebidir. 2018 yılında yayımlanan bir rapora göre 17.8 milyon insan, KVS hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Diğer taraftan bu veriye dayanılarak tüm ölüm sebepleri değerlendirildiğinde ölümlerin %21'nin kalp ve damar hastalıkları nedeniyle geliştiği rapordaki çarpıcı verilerden anlaşılmaktadır1.
RA'da, reaktif oksijen ürünlerinin indüklediği oksidatif stresin sonucu olarak endotelyal disfonsiyon ve aterosklerozis gelişir. Aktive nötrofillerin ve doğuştan ve kazanılmış immün sistemin inflamatuar yolakta rolü vardır. Buradaki önemli bağlantı noktalarından biri olan nötrofil ekstraselüler traps(NETs), hücre dışı patojenleri ve inflamatuar sitokinleri nötralize eder. NETs kaynaklı DNA kompleksleri, güçlü interferon tip 1 yanıtı ile vasküler plazmositoid dendritik hücreleri uyararak aterogenezisi teşvik eder. NETs, ayrıca direkt endotelyal disfonksiyona neden olur. Aterosklerotik lezyonlar yanında trombüse de zemin hazırlarlar. Pro-inflamatuar sitokinler (tümör nekroz faktör [TNF], interlökin [İL]-6, İL-1), önemli inflamatuar yolaklardır.
Yukarıda bahsedildiği üzere; RA'da oksidatif stres vardır. Vasküler hemostaz için gerekli olmasına rağmen aşırı reaktif oksijen spesmenleri (ROS), vasküler hasara neden olur. Lipoproteinlerin oksidatif modifikasyonu, endotel aktivasyonu ve lökosit göçü, hızlanmış ateroskleroz ile ilişkilidir. Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterol, subendotelyal tabakada birikir ve aterosklerotik plak gelişimi için oksitlenir. İL1-beta (β) ve TNF gibi proinflamatuar mediatörler de aterosklerozun ilk aşaması olan endotelyal disfonksiyona neden olur2,3.
RA'da yaş, cinsiyet, ırk, hiperlipidemi, diyabet, hipertansiyon, sigara gibi geleneksel kardiyovasküler risk faktörleri yanında son yıllarda başka olumsuz faktörler de belirlenmiştir. Kronik inflamasyon, bağımsız bir KVS risk faktörüdür. RA'da hızlanmış ateroskleroz vardır ve genel populasyona göre aterosklerotik kalp hastalığı gelişme riski RA’da 2 kez daha fazladır. Bu oran, metabolik sendromun bir parçası olan diyabetli hastalara benzer bir orandadır2,4. Yapılan bir değerlendirmede erken RA döneminde iskemik kalp hastalıkları artmaktadır. Bu rapordan da anlaşılacağı üzere subklinik evrede bile inflamatuar sürece bağlı olarak endotel hasarı gelişmektedir. RA’da miyokard infarktüsü, konjestif kalp yetmezliği, venöz trombotik hastalıklar 2-3 kat artmaktadır. Ayrıca serebrovasküler hastalık riski de artar2,5.
RA hastalarında geleneksel risk faktörlerin olan lipid seviyeleri ile KVS risk arasında paradoksal ilişkiden bahsedilmektedir. Düşük seviyedeki total kolesterol ve LDL ile KVS risk artışı ilişkilidir. Anti-romatizmal tedaviler ile lipid konsantrasyonları artar. Yine de iyi kontrol edilmiş RA hastalık aktivitesine sahip hastalarda, lipid seviyeleri genel popülasyon ile benzerdir. Son 20 yılda RA hastalarında KVS mortalideki iyileşme, etkin ve daha erken tedaviye bağlanmaktadır. Özellikle biyolojik tedavilerle birlikte daha fazla mesafe kat edilmiştir. Çalışmalar, RA hastaları arasında mortalitenin genel populasyona göre %54 daha yüksek olduğunu ve bunun başlıca nedeninin de KVS hastalıklar(%32) olduğunu göstermektedir6.
RA'da KVS risk yönetiminde birtakım tedbirler alınabilir. RA'lı hastalarda statinler, KVS hastalık riskini genel popülasyona benzer şekilde azaltır. TRACE RA çalışmasında 40 mg atorvastatin’in etkisi plasebo ile karşılaştırılmış ve LDL'de önemli azalma bulunmuştur7. Statinler ile plaseboya göre major KVS olaylarda, %34'lük risk azalması vardır. Ayrıca statinlerin, anti-inflamatuar özellikleri de mevcuttur. Bir metaanalizde lipid düşürücü tedavi ile C- reaktif protein, İL-1, İL-6, TNF ile şiş ve hassas eklem sayısında azalma gözlenmiştir2,8.
RA'de diyet önlemleri, yeterince güçlü çalışmalar olmadığından belirsizdir. Gözlemsel çalışmalarda diyet, egzersiz, stresin; inflamasyon ve hastalık aktivitesi ile ilişkili olduğu saptanmıştır. EULAR; sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve sigarayı bırakmayı tavsiye etmektedir. Özellikle sigaranın, RA patogenezinde önemli bir rolü vardır ve hastalık aktivitesini artırır. Ayrıca tedaviye yanıtı azalttığı da bilinen etkileri arasındadır.
Pek çok çalışmada, RA hastalarının KVS yönetimin iyi olmadığı anlaşılmıştır. Tedavi endikasyonu olan hastalara yeterince antihipertansif veya lipid düşürücü tedavi verilmediği rapor edilmiştir. Hollanda’da KVS hastalık bakımı için bir program geliştirilerek 1. ve 2. basamak hekimleri arasında işbirliği sağlanmıştır. Proje kapsamında 1. basamak hekimleri, ek maliyetler için yönetimden destek alıyordu. Hekimlere hasta takipleri açısından hatırlatma mektupları gönderiliyordu. Bu sayede Hollanda ‘da ülke çapında lipid tarama yüzdeleri %90 oranlarına çıkmıştır9.
Sonuç olarak, RA'lı hastaların tedavisi sadece anti-romatizmal tedavileri içermemelidir. Obezite, diyabet gibi KVS hastalıklara yol açan ko-morbiditelere yönelik de olmalıdır.
- Fibromiyalji, Sinir Sistemi ve Sitokinler 1 Ağustos 2021
- Post COVID 18 Mayıs 2021

Prof.Dr. Adem Küçük
YAZAR HAKKINDA
- GBD 2017 Causes of Death Collaborators. Global, regional, and national agesexspecific mortality for 282 causes of death in 195 countries and territories, 1980–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet 2018; 392: 1736–88.
- Romy Hansildaar, Daisy Vedder, Milad Baniaamam, Anne-Kathrin Tausche, Martijn Gerritsen, Michael T Nurmohamed.Cardiovascular risk in inflammatory arthritis: rheumatoid arthritis and gout. Lancet Rheumatol. 2020 Sep 1.
- Kattoor AJ, Pothineni NVK, Palagiri D, Mehta JL. Oxidative stress in atherosclerosis. Curr Atheroscler Rep 2017; 19: 42.
- Van Halm VP, Peters MJ, Voskuyl AE, et al. Rheumatoid arthritis versus diabetes as a risk factor for cardiovascular disease: a crosssectional study, the CARRE Investigation. Ann Rheum Dis 2009; 68: 1395–400.
- Solomon DH, Karlson EW, Rimm EB, et al. Cardiovascular morbidity and mortality in women diagnosed with rheumatoid arthritis. Circulation 2003; 107: 1303–07.
- Myasoedova E, Gabriel SE, Matteson EL, Davis JM 3rd, Therneau TM, Crowson CS. Decreased cardiovascular mortality in patients with incident rheumatoid arthritis (RA) in recent years: dawn of a new era in cardiovascular disease in RA? J Rheumatol 2017; 44: 732–39.
- Kitas GD, Nightingale P, Armitage J, et al. A Multicenter, randomized, placebocontrolled trial of atorvastatin for the primary prevention of cardiovascular events in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Rheumatol 2019; 71: 1437–49.
- Lv S, Liu Y, Zou Z, et al. The impact of statins therapy on disease activity and inflammatory factor in patients with rheumatoid arthritis: a metaanalysis. Clin Exp Rheumatol 2015; 33: 69–76.
- Weijers JM, Rongenvan Dartel SAA, Hoevenaars DMGMF, Rubens M, Hulscher MEJL, van Riel PLCM. Implementation of the EULAR cardiovascular risk management guideline in patients with rheumatoid arthritis: results of a successful collaboration between primary and secondary care. Ann Rheum Dis 2018; 77: 480–83.