Alzheimer Hastalığının Erken Tanısında Koku Testi Kullanılabilir mi?

Alzheimer hastalığı özellikle ilerleyen yaşlarda daha sık görülür ve demansın başlıca nedeni olarak biliniyor. Kullanılan tedavi alternatiflerinin başarısı ise erken tanıya bağlı olabilmektedir. Colombia Üniversitesi araştırmacıları Toronto Alzheimer's Association's International Konferansı'nda ve Kanada'da Alzheimer hastalığının erken teşhisinde düşük maliyetli UPSİT denilen koku testini kullanarak yaptıkları iki çalışma sundu.

İlk çalışmada yaş ortalaması 80 olan ve demans oranı oldukça düşük olan kuzey Manhattan bölgesinde yaşayan 397 kişiye UPSİT testi uygulandı ve Alzheimer’da ilk etkilenen beyin bölgesi olan entorinal korteksin kalınlığını ölçmek için MR çekildi. 4 yıl içerisinde ise bu kişilerin 50'sinde (%12.6) demans görüldü ve katılımcıların yaklaşık %20'sinde kognitif bozukluk sinyalleri gözlendi. Düşük UPSİT skorunun kokuları tanımlanma yeteneğinin azalması olarak tanımlandığı çalışmada, entorinal korteks kalınlığından ziyade düşük UPSİT skorunun Alzheimer hastalığı ve demans ile daha yakından ilişkili olduğu görüldü.

Sonuçta koku tanımlama yeteneği azalması ve daha az ilişkili olarak entorinal korteks incelmesinin demansa ve Alzheimer hastalıklarına geçiş prediktörleri olarak tanımlanabildiği ve erken tanı yöntemi olarak kullanılabileceği görüldü.

İkinci çalışmada ise beyindeki amiloid miktarı (beyinde plaklar oluşturarak Alzheimer hastalığına neden olabilen) ölçülerek UPSİT skorları ile kıyaslandı, böylece UPSİT testinin verimliliğinin ölçülmesi hedeflendi. Bu amaçla UPSİT testi yapılan kişilerin 84 yaşından büyük olanlarına (ortalama yaş 71) beta amiloid PET taraması ve BOS analizi yapıldı. Katılımcıların 58'inin belirgin kognitif bozukluğa sahip olduğu çalışmada bu kişiler 6 ay boyunca takip edildi.

Takip sürecinde hafıza düşüş sinyalleri gözlenen kişilerin (%67) UPSİT testi haricindeki testler anlamlı yüksek olmakla birlikte UPSİT skoru 35 altı olan kişilerde hafıza azalma riski yüksek skorlu kişilere göre 3 kat fazla olarak görüldü.

UPSİT skoru erken yaş, yüksek eğitim seviyesi ve kısa dönem takip gibi nedenlerden dolayı önceki çalışmalara göre düşük gibi görülse de sonuç olarak hem beyin amiloid miktarı hem UPSİT skoru hafıza için önemli prediktörler olabilir.

Non invaziv oluşu, ucuz oluşu ve kolay uygulanabilir olması ile diğer testlerden ayrılıyor. Şu anda kullanılan testlerin Alzheimer hastalığının ancak geç dönemlerinde ve beyin hasarı oluştuktan sonra tanı koyabilmesinden dolayı bu konuya ağırlık verilmeli ve bu konuda daha çok araştırma yapılması gerekli.