Beynimizi Nasıl Sağlıklı Tutabiliriz?

Yaşlandıkça beynimizin, anılarımızın azaldığı ve tepkilerin yavaşladığı fikrine teslim olmak kolay olmasına karşın çok sayıda yeni araştırma, beyin sağlığımızı iyileştirmek için asla çok geç olmadığını göstermiştir. Evrimin beyinlerimizin işlevini yaklaşık 2 milyon yıl boyunca nasıl şekillendirdiğine dair uzun bir bakış, onları daha uzun süre sağlıklı tutmanın yeni ve beklenmedik yollarını ortaya koymuştur. İyi haber şu ki, yaşlanmayı yavaşlatan hatta tersine çeviren alışkanlıkları benimsemek için asla çok erken olmadığı gibi, hiçbir zaman da çok geç değildir. Örneğin 2019 yılında yapılan bir araştırma, yetişkin insan beyninin biz 90'lı yaşlara gelene kadar yeni nöronlar üretebileceğini bulmuştur. Bununla birlikte, beyin sağlığını iyileştirmek için sihirli bir mermi, hızlı bir beyin oyunu veya kolay diyet yoktur. Farkı yaratan, her gün yaptığımız küçük şeylerin kümülatif etkisidir. Peki bu küçük şeyler nedir? Ve en önemlileri hangileri? Modern yaşam tarzlarını şekillendiren hızlı değişimler ile evrimin yavaş, kümülatif etkisi arasındaki uyumsuzluk, belki de en iyi, bağırsağımızdaki mikroplar hakkındaki yeni anlayışımızda görülmektedir. Danimarka'da 2019 yılında 6000 yıllık fosilleşmiş tükürüğün keşfi, zamanla sindirim sistemimizden milyonlarca dost bakteri türünü kaybettiğimizi göstermiştir. Son yıllarda, sayısız çalışma bağırsak bakterilerimiz ile anksiyete, depresyon, ruh hali ve hatta düşüncelerimiz ve davranışlarımız arasında bağlantılar kurmuştur. Örneğin, bir duygudurum dengeleyici olan serotoninin yaklaşık yüzde 90'ının bağırsakta ve yüzde 10'dan azının beyinde üretildiğini düşünün. Uzun çalışma saatleri, yüksek düzeyde stres ve yüzlerce dikkat dağıtıcı olabilen modern yaşam, genellikle sürekli yemek yediğimiz ve atıştırdığımız anlamına gelmektedir. Ancak beynimiz, yiyeceklerin periyodik olarak kıt olduğu bir zamanda gelişmiştir. O zamanlar avcılar için glikoz şeklinde şeker yakan vücudumuzdan ketoz olarak bilinen yağ hücrelerimizden salınan yakıcı enerjiye geçiş kaçınılmaz olmasına karşın bilim insanları bugün, kasıtlı olarak hızlı olmadıkça veya düşük karbonhidrat diyeti uygulamadığımız sürece çoğumuzun bu aşamaya asla ulaşamayacağını belirtmişlerdir.

Beynimizi genç tutmak için sihirli bir değnek

Beynimizi genç tutmak için sihirli bir değnek olsaydı, bu egzersiz olmakla birlikte yapılan çalışmalar egzersizin yaşa bağlı değişiklikleri yavaşlattığı ve hatta tersine çevirdiğini göstermiştir. Dünyada en çok asırlık nüfusa sahip olarak tanımlanan beş alana bakarsak, fiziksel aktivite bir yaşam tarzıdır. Bizler fevkalade sosyal hayvanlar olduğumuzdan kapanmalar ve sosyal mesafenin bu kadar zor olduğu geçen yıl şaşırtıcı değildir. Yapılan çalışmalar hem sosyal izolasyonun hem de yalnızlığın sağlığımıza zarar verdiğini göstermiştir. Zeka oyunları, bulmacalar ve bilgisayar oyunları, işlem hızı, çalışma belleği ve akıl yürütme dahil olmak üzere bilişsel becerilerle ilgilenilmesine karşın ortaya çıkan faydaların günlük zihinsel yetenekleri etkilemediği, bilişsel gerilemeyi yavaşlattığı veya bunama riskini azaltmadığı görülmektedir. Vücudumuz, kontrolü milyonlarca yıldır beyne gömülü olan, uğultulu bir ritim karmaşasıdır. Vücut ısısı, kan basıncı, metabolizma ve daha fazlası, asırlık modellere göre gelgitler. Ancak bu günlerde bu ritimler bozulmakla birlikte sağlığımız için sonuçları derin olabilmektedir. Yaşam ve özgürlükle eşit olarak değerlendirilen mutluluk arayışı, yüzyıllardır büyük düşünürleri harekete geçirmiştir. Ama bu durum felsefeden daha fazlasıdır. Artık duygusal iyiliğin beyin sağlığımız için kritik önem taşıdığına dair gerçek kanıt bulunmaktadır. Olumsuz düşünceleri daha iyi kontrol edebilen ve olumlu düşünceyi benimseyen kişilerin, daha iyi yürütme işlevine, genel beyin sağlığına ve uzun ömürlülüğe sahip olma eğiliminde oldukları da gösterilmiştir.