Bilincimizi Anlamak Mümkün Mü?

Yarasa olmak nasıl bir şey? Filozof Thomas Nagel'in 1974 yılında sorduğu bu soru, zaman içinde bilinç hakkında bildiklerimizi tamamen ele geçirecek kadar büyüdü. Nagel’in bu soruyu sormaktaki amacını, basitçe özetlemek gerekirse, günümüzde sonar kullanarak istediğimiz yere uçup gidebilsek bile, bizim bir yarasa olmanın nasıl bir his olduğunu asla kavrayamayacağımız gerçeğine dikkat çekmekti. Bu argüman gün geçtikçe, öznel tecrübeyi açıklamanın kırılganlığı olan bilincin "zor problemi haline geldi. Bilinç ölçebileceğiniz veya tartılabileceğiniz bir şey değildir. Bilincin dünya dışı bir şeymiş gibi durması, onu mistizmin sınırlarına yaklaştıracak kadar büyüleyicidir. Bu yüzden de bu konu ile ilgili bir çok mistik açıklama mevcuttur.

Bütün bu durumları göz önüne aldığımızda, onlarca yıllık araştırmaya rağmen, bugün bile beynimizin "bilinç deneyimini nasıl yarattığını açıklayamamamız şaşırtıcı değildir. Bu zor sorunun aldatıcı olduğu konusunda ısrar etmemize rağmen, ya da bilinç sadece belirli şekillerde işlendiğinde bilginin hissettiği yol olsa bile, yanılsamanın nasıl ortaya çıktığını ve beyindeki ne tür bilgilerin bu duyguya yol açtığını anlamamız gereklidir ve bunun için sadece felsefe yeterli değildir. İşte mühendisliğin sürece dahil olduğu yer burasıdır. Mühendislikte bir şey inşa etmek için, onu tam olarak anlamanız gereklidir. Bilinçli bir varlık gibi davranan, kendi imajını inşa eden ve onu dünyanın tanımlarını üretmek için kullanan bir makine yapabilir miyiz? Yeni yayınlanan bir makalede böyle bir projeden bahsedildi.

Beynin Modelleri

Bu projenin ana fikri, herhangi bir kontrol cihazının kontrol ettiği şeyin bir modeline ihtiyacı olduğu gibi bir beynin de kendi modeline ihtiyacı olmasına dayanıyordu. Bir hayalet uzuv deneyimi, örneğin kesilmiş bir kolun hala var olduğu hissi, beyin başlangıçta kolun hareketini kontrol etmek için kolun içsel bir modelini yarattığı için ortaya çıkmaktadır. Fiziksel kol gittiğinde geriye hayalet yani model kalır. İnsanlardaki bilinç hissi, beynin kendi çalışma modelinin hayali olabilir.

Her ne kadar bir mühendislik yaklaşımı "yarasa olma nın özünü kavramamıza izin vermese de, yeni geliştirilen bu fikir, yapay bilinç oluşturmak için umut verici bir yol gibi görünüyor. Kim bilir, belki bir gün nihayet kendi varlığımızın gizemini de açıklayabiliriz.