Medikaynak Search
Üye Ol Üye Giriş
Medikaynak Menü

Bilinç bozukluklarında, kesin tanı koyabilmek çoğu doktor için zorlayıcıdır. Genellikle insanların gözlerini çeşitli uyaranlara tepki olarak açabilme yeteneğini ve sözlü tepkilerini ve motor hareketlerini değerlendirmek için Glasgow Koma Ölçeği varyasyonları, fiziksel hasarı belirlemek için ise beyin taramaları kullanılır.

Koma durumundaki hastalarda geçici farkındalığın olduğu ama vücudun hiçbir yerinin hareket ettirelemediği duruma "gizli bilinç adı verilir. Bu durumun önceden nadir görülen bir yanlış tanı olduğuna inanılıyordu. Günümüzde, 10 yıllık bir araştırmanın sonuçları birçok insanın bunu deneyimleyebileceğini gösteriyor. Uzmanlar bu hastalarda vücut aktif değilken zihinlerinin aktif olduğunu söylüyorlar. Bu tür bir durumun varlığı, bu hastaları uyandırabilecek tekniklerin geliştirilmesi için acil bir ihtiyaç yaratmaktadır.

1990'ların sonlarında, bitkisel hayatta olan kişilerin bilinçli bir farkındalığa sahip olmadıkları varsayılıyordu. Bu hastalar uyku ve uyanıklık belirtileri gösterir ve zaman zaman gözlerini açarlar veya istem dışı hareketler yaparlardı. Öte yandan kendilerinin veya çevrelerindeki insanların farkında olmadıkları düşünülürdü.

İnsanların uyanık ve farkında oldukları ancak neredeyse tüm vücutlarını hareket ettiremedikleri kilit sendromu 1966'da tıp ders kitaplarında ilk defa tanımlandı. Kilit sendromundaki kişilerin nefes alması için yardıma ihtiyaçları vardır ve çoğu sadece göz hareketlerini kullanarak iletişim kurabilir. Fakat bu kişiler bir bilinç bozukluğuna sahip olarak sınıflandırılmazlar; çünkü komadaki, bitkisel hayattaki veya minimal bilinçli bir durumda olan insanların aksine tamamen bilinçlidirler. Bu hastalarda göz hareketleri sınırlıysa tanı aylar, hatta yıllar alabilir.

Cambridge Beyin Bilimleri’nden araştırmacılar, bitkisel durumdaki insanların da gizli bir farkındalığa sahip olup olmayacağını merak ettiler ve bu konudaki teorilerini test ettiler. İlk hastaları, bir virüsün vejetatif hale getirdiği bir kadındı. 1997'de, ailesinin resimlerini gösterirken veya tanıdık konuşmalar yaparken beyin aktivitesini ölçebilen pozitron emisyon tomografisini (PET) kullanarak hastanın beynini taradılar. Beyni sağlıklı bir insanın beyni gibi yanıt verdi. Bununla birlikte, bu durumda otomatik olarak da birçok sinirsel aktivite olduğundan sonuç mutlaka bilinçli olduğunu kanıtlamıyordu.

Baş Hareketleri Rastgele Değil, Bilinçli

Araştırmacılar, 2006 yılında, vejetatif durumdaki 23 yaşında bir kadının, evinde dolaşmayı veya tenis oynamayı hayal etmesini istediklerinde talimatlara cevap verebileceğini gösterdiler. Bu iki zihinsel görev, beyin taramalarından tespit edilebilecek farklı beyin aktivitesi gerektiriyordu. Bu, hastanın bilinçli bir şekilde kendisinin ve araştırmacıların farkında olduğunu ve taleplerine cevap verebilme yeteneğine sahip olduğunu onaylıyordu.

Sakatlanmalarının üzerinden aylar ya da yıllar geçen insanlarda gizli bilincin keşfedildiği biliniyordu ancak bu durumun daha yeni beyin yaralanmaları olan kişilerde de var olup olmadığı belirsizdi. Yapılan çalışmada ağır kafa travması olan, görünüşte bilinçsiz kişilerin 16 beynini taradı. Taramalar sırasında, hastalardan "sağ elinizi sıkmayı hayal edin gibi zihinsel işler yapmalarını istendi. Davranışsal farkındalık kanıtı olmayan sekiz kişiden dördü talimatlarını izleyebildi.

Yapılan başka bir çalışmada ise bitkisel 16 gizli bilinç tanımladı. Bu tanı bazılarının hayatlarını değiştirdi. Mesela vejetatif bir durumda olduğu düşünülen bir adam, önceden rastgele olduğu sanılan sporadik baş hareketleri yapmaya başladı. Ancak araştırmacılar gizli bilincinin farkında olduktan sonra bu hareketlere daha fazla dikkat edildi. Bir araştırmacı, klavyeyi kontrol etmek için kullanılabilen başa takılan bir bilgisayar faresi geliştirdi. Hasta, bir sonraki çalışmasına katılmak için kendi rızasını vermek için araştırmacı ekibe bir e-posta yazmayı başardı.

Günümüzde dünyada bilinç bozukluğu olan kişilerin sayısının kesin olduğuna dair veri yoktur. Öte yandan uzmanlar komada, bitkisel hayatta veya minimal bilinçli olan 10 kişiden birinin aslında gizli bir bilince sahip olabileceğini ileri sürüyorlar ve bu hastalara daha iyi tanı konulabilmesi için bu tür çalışmaların devam etmesi gerektiğinin altını çiziyorlar.

Medikaynak Referanslar

Helen Thomson. Shocking evidence shows people in vegetative states may be conscious, New Scientist 2019.

+ Tüm Referansları Göster
  1. Benzer İçerikler