COVID-19: Neden Bazı Hastalar Beyin Hasarı Yaşar?

Dünya, COVID-19'u aşmak için mücadele ederken, viral hastalığın yeni yönleri ortaya çıkıyor. Bu, kritik olan hastalarda esasen bir solunum problemidir. Sayıca az olsa da, COVID-19 ile ilişkili beyin komplikasyonları, medikoların ve araştırmacıların üzerinde çalıştıkları beyin hasarına işaret ediyor.

University College of London (UCL) tarafından yapılan bir araştırma, COVID-19'dan muzdarip insanlarda ensefalopatiden (beyin hasarı), psikozdan ve deliryumdan çeşitli nörolojik problemlerin gözlemlenebileceğini bildirdi. Psikoz sırasında insanlar mevcut olmayan bir şeyi görür veya duyar. Çalışmada bildirilen en eski vakalardan biri, 50'li yaşlarının ortasında, evinde maymun ve aslan gören bir kadına ait. Hastanın psikiyatrik öyküsünün olmadığı belirtildi. Deliryum, insanların kafasının karıştığı, tedirgin olduğu ve yönünün bozulduğu bir durumdur. Çin'deki hastaların deliryum ve ensefalopati gösterdiği bildirildi.

Davranışsal semptomlar ile beyin hasarı arasındaki ilişki henüz tam olarak incelenmemiştir. Bununla birlikte, bazı erken bilimsel raporlar beyin hasarına işaret ediyor. Nisan ayının başlarında, Japonya'dan bir grup beyin dokusunda şişme ve iltihaplanma bildirildi. Nöbet geçiren ve kasılmalar yaşayan bir hasta hakkındaki vaka raporunda SARS-CoV-2'nin RNA'sının BOS'ta (beyin omurilik sıvısı - beyindeki sıvı) ve omurilikte bulunduğu belirtildi.

İtalya'dan başka bir çalışma, daha büyük endişe uyandıran bir vaka bildirdi. Çalışmada bir COVID-19 hastasının nöronlardaki miyelin katmanında bir bozulma geliştirdiğini bildirildi. Miyelin, nöronların akson adı verilen diğer nöronlara sinyal gönderdiği alanları kaplayan bir proteindir. Bir nöronun aksonunda miyelin tabakalarının varlığı sinyali hızlandırır ve dejenerasyonu sinyal sürecini yavaşlatır. Miyelin tabakaları multipl skleroz gibi ciddi nörolojik hastalıklarda geri dönüşü olmayan bir şekilde hasar görür.

Haziran ayında Lancet'te yayınlanan bir Birleşik Krallık çalışması, COVID-19 nedeniyle nörolojik komplikasyonları olan 153 hastanın klinik ayrıntılarını analiz etmiştir. Araştırmacılar, hastaların %62'sinin beyne kan akışını (felçte yaygın) engellediği ve kanamaların yanı sıra hastaların %31'inde kafa karışıklığı veya bilinç kaybı gibi zihinsel durumların değiştiğini bulmuşlardır. Özellikle, hastaların onunda psikoz geliştiği bildirilmiştir.

Nörolojik bozuklukların gelişimi açık olmakla birlikte, ne kadar yaygın olduğu kesin olarak söylenememektedir. Bununla birlikte, Lancet'te yayınlanan yeni bir çalışma, diğer nörolojik komplikasyonları geliştirme olasılığı yüksek olan COVID-19 hastalarının yüzdesine ışık tutmaktadır.

Araştırmacılar, diğer koronavirüslerden elde edilen verilerin yardımıyla sonuçlara ulaşmıştır. SARS durumunda, insanların %0.04'ü sinir sistemlerinin etkilendiğini gösteren semptomlar olmuştur; aynı sayı MERS için %0.2 idi. COVID-19 sayıları göz önüne alındığında, nörolojik komplikasyonlar geliştirmiş olabilecek hastaların 10.000 ila 50.000 arasında olabileceği tahmin edilmektedir. SARS ve MERS'in, COVID-19'un sahip olduğu bir ölçekte insanları etkileyemeyeceğini ve her ikisi hakkında da bir veri eksikliği olduğunu hatırlatmaktadırlar.

Virüs mü Bağışıklık Sistemi mi?

Nörolojik problemleri geliştirmenin olası yolları hakkındaki belirsizlik, bilim adamlarını meşgul etmiştir. En önemli iki endişe, beyindeki hasara virüsün kendisinden mi yoksa hiper-reaktif bir bağışıklık sisteminden mi kaynaklandığıdır. Klinik tedaviyi geliştirmek için kesin bir cevap bulmak gereklidir.

La Jolla Enstitüsü'nde yapılan bir ABD araştırması, virüsün nöronlarda bulunabileceğini söylüyor. Araştırmada, insan organoidlerini (in vitro olarak üretilen organların minyatür ve basitleştirilmiş versiyonları) ve beyin dokusunun minyatür kümelerini kullanılmış ve SARS-CoV-2 virüsünün bazı nöronları öldürebileceğini ve ayrıca sinapsları zayıflatabileceğini bildirildi. Çalışma bir ön baskı sunucusunda yayınlanmıştır.

Yale Tıp Fakültesi'nde yürütülen bir başka çalışmada da insan organoidleri, farelerin beyinleri ve ölüm sonrası vakalarda yapılan araştırmalarda benzer sonuçlar bulunmuştur.

COVID-19'dan ölen 67 hastanın otopsi, BOS'ta virüsün varlığını göstermiştir. Mayıs ayında yayınlanan bir çalışmada elektron mikroskobu ile tespit edilmiştir. Bununla birlikte, virüs seviyesi düşük ve tutarlı bir örnek ortaya çıkmadığı bildirilmiştir.

Ancak bazı çalışmalar, virüsün beyinde veya BOS'ta RT-PCR (gerçek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu) yardımıyla bile tespit edilemediğini ve bazı hastalarda beyin hasarının bir istilaya bağlı olup olmadığı konusundaki tartışmaların olduğunu belirtiyorlar.