COVID-19`un Bilişsel Kalıntıları Hakkında Yeni Veriler

Yeni araştırmalar, COVID-19 ile hastaneye yatıp taburcu olan hastaların bilişsel ve davranışsal sorunlar yaşadığını göstermektedir.

Araştırmacılar, enfeksiyon geçiren hastalarda hem subakut evrede hem de hastaneden taburcu olduktan 10 ay sonra bilişsel değişiklikler, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) saptamıştır.

Çalışma araştırmacısı Dr. Elisa Canu (Nörolojik Görüntüleme Araştırma Birimi, Nörolojik Bilimler Bölümü, IRCCS San Raffaele Bilim Enstitüsü, İtalya, Milano) basın toplantısında yaptığı konuşmada, ‘Bilişsel ve davranışsal değişikliklerin hastaneden taburcu edildikten sonra 2 ay içinde COVID-19 enfeksiyonu ile ilişkili olduğunu ve COVID sonrası evrede kısmen devam ettiklerini gösterdik" demiştir.

Bulgular çevrimiçi yapılan Avrupa Nöroloji Akademisi (EAN) 2021 Kongresinde sunulmuştur.

Yürütücü İşlev Bozukluğu

Dr. Canu önceki araştırmaların COVID-19'dan kurtulanların yaklaşık %30'unun bilişsel ve %30-40'ının anksiyete ve depresyon da dahil olmak üzere psikopatolojik bozukluklara sahip olduğunu gösterdiğini söylemiştir.

Bu bozukluklar akut faz solunum semptomlarının şiddeti, enfeksiyonla tetiklenen nöroinflamasyon, serebrovasküler değişiklikler ve/veya nörodejenerasyon ile ilişkilendirilmiştir.

Ancak, bu rahatsızlıkların COVID sonrası aşamada devam edip etmediği belirsizdir.

Araştırmacılar, bir hastanenin acil servisine başvuran 49 COVID-19 hastasında bilişsel ve psikopatolojik semptomları araştırmıştır. Bu faktörler subakut (2 ay) ve COVID sonrası evrede (10 ay) incelenmiştir.

%73'ü erkek ve yaş ortalaması 61 (yaş aralığı 40-75) olan katılımcılar hastaneye başvurduklarında %59’unda hipogeusia (tat alma duyusunda azalma), %45’inde hiposmi (koku alma duyusunda azalma), %39’unda baş ağrısı ve %20’sinde konfüzyon ya da sersemlik olmak üzere %71’inde nörolojik bulgular saptanmıştır.

Bilişsel ve nörolojik değerlendirmelere ek olarak, katılımcılara hastaneden taburcu olduktan 2 ay sonra MR incelemesi yapılmıştır.

Taburcu olduktan 2 ay sonra hastaların %53'ünde en az bir bilişsel bozukluk saptanmıştır. Zorluk planlaması, dikkat ve problem çözme (%16) dahil olmak üzere beynin yürütücü işleviyle ilgili birçok sorun gözlenmiştir.

Bazı katılımcılarda bellek sorunu (%6) veya görsel uzamsal sorunlar (%6) saptanmıştır. Katılımcıların neredeyse dörtte biri (%23) yürütücü işlev bozukluğu ile ilgili semptomların bir kombinasyonunu göstermiştir.

Düşük Oksijen Düzeyi ile Bilişsel Bozukluk İlişkisi

Hastaların üçte birinden fazlasında depresyon (%16) ve TSSB (%18) semptomları gözlenmiştir..

50 yaş altındaki hastalarda daha fazla yürütücü işlev bozukluğu meydana gelmiştir ve bu semptomlar genç hastaların %75'ini etkilemiştir. Dr. Canu, "Bununla ilgili açıklamamız, genç insanların COVID ile ilgili daha hafif bir klinik tabloya sahip olmaları ve evde iyileşmeleridir" demiştir.

Hastaneye başvuruda şiddetli solunum semptomları olması ile subakut fazdaki bozukluk arasında anlamlı ilişkili bulunmuştır (P = .002 bilgi işlem işlevi için).

Dr. Canu, "Beyindeki düşük oksijen düzeyi konfüzyon, baş ağrısı ve bilinç bulanıklığına ve gördüğümüz bilişsel bozukluklara neden olabilir" demiştir.

Araştırmacılar bilişsel performans ve beyin hacmi arasında anlamlı bir ilişki bulamamıştır. Dr. Canu, bilişsel ve psikopatolojik bozuklukların bağlantılı olduğunu kaydetmiştir. Örneğin, TSSB veya depresyonu olan bir hastanın da dikkat veya bellek sorunları olabileceğini söylemiştir.

COVID sonrası evrede bilişsel semptomlar %53'ten %36'ya düşmüştür; en yaygın bozukluk yine yürütücü işlev bozuklukları olmuştur. Hastaların %15’inde depresyon ve %18’inde TSSB devam etmiştir.

Dr. Canu, "Bu değişikliklerin enfeksiyonun bir sonucu olup olmadığını hala bilmiyoruz" demiştir. ‘Bozuklukların geri dönüşümlü mü yoksa nörodejeneratif bir sürecin parçası mı olduğunu da bilmiyoruz.’ diye eklemiştir.

Araştırmacılar bu hastaları daha fazla izlemeyi planlamaktadır.Dr. Canu, "Bu bilişsel ve psikopatolojik bozuklukların bir şekilde düzelip düzelmediğini görmek için mümkünse daha uzun izleme ve daha büyük popülasyonlara ihtiyacımız var" demiştir.

Çalışma sonuçları COVID hastalarında nöropsikolojik ve nörolojik izlem ihtiyacının altını çizmektedir. Dr.Canu, bilişsel stimülasyon eğitimi ve tercihen açık havada fiziksel aktivitenin yararlı olabileceğini de sözlerine eklemiştir.