Evrimleşen Parazitler Sıtmayı Tespit ve Tedavi Etmeyi Zorlaştırıyor

Sıtma için ucuz ve hızlı testler, Afrika'nın birçok yerinde hastalığın prevalansını azaltmaya yardımcı oldu. Ancak, piyasaya sunulmalarından sadece 15 yıl kadar sonra, standart hızlı testlerle artık tespit edilemeyen gizli" sıtma parazitleri gelişti. Cenevre'deki Dünya Sağlık Örgütü Küresel Sıtma Programı'ndan Jane Cunningham, "Bu sıtma kontrolü için büyük bir tehdit" diyor.

Birçok Afrika ülkesinde, yalnızca hızlı test sonuçları pozitif olan kişiler tedavi edilir. Ancak Eritre'de 2016 civarında sağlık çalışanları, gerçekten sıtma hastası gibi görünen birçok çocuğun testinin negatif olduğunu fark etti. Doktorlar mikroskop altında kan örneklerine baktıklarında, çocukların çoğunun gerçekten enfekte olduğunu görebiliyorlardı.

Cunningham, Bu bir kriz durumuydu" diyor. "Testte bir sorun olduğunu düşünüyorlardı. Bunun yerine ekibi, bölgedeki sıtma parazitlerinin yüzde 80 kadarının, hızlı testlerle tespit edilen pfhrp2 ve pfhrp3 olarak adlandırılan iki proteini artık üretmedikleri anlamına gelen mutasyonlara sahip olduğunu buldu. Cunningham, Bu hızlı testlerin kullanımının devam etmesi, iki marker proteini olmayan parazitlerin çoğalmasına yol açmaktır" diyor.

Ekibinin daha sonra komşu ülke Etiyopya'da yaptığı bir ankete göre "Eritre'de olduğu kadar yüksek bir yaygınlık bulamadık, ancak seviyeler gerçekten endişe verici idi" diyor. Evrim genellikle bir uzlaşmadır, bir şekilde avantaj sağlayan mutasyonlar diğerinde dezavantajdır. Ancak parazitler, işlevi bilinmeyen pfhrp proteinleri olmadan gelişiyor gibi görünüyor.

Mutant sıtma paraziti olan bölgeler başka bir proteini tespit eden testlere geçiyor ancak bu testler henüz güvenilir değil – örneğin daha az ısıya dayanıklılar. Mikroskopla saptama pahalı ekipman ve kalifiye teknisyenler gerektirdiği için çoğu yerde bir seçenek değildir.

"İdeal olarak, hızlı testler parazitlerde aynı anda birkaç biyomoleküler hedefi ve organizmaların biyolojisinde kilit rol oynayanları arayacaktır, bu yüzden mutasyona uğramaları zordur. Ancak bu, testleri daha karmaşık ve pahalı yapar.’’ diyor Cunningham.

Virüslerin, bakterilerin, parazitlerin ve kanserlerin tedavilere direnç geliştirmeleri yaygındır, ancak bir testten kaçmak için evrimleşmek çok daha sıra dışıdır ve bu ilk açık örnek olabilir. Bazı hepatit B virüsleri mutasyonları nedeniyle testler tarafından atlanabilirler diyor Cunningham, ancak bunun testin bir sonucu olarak seçime bağlı olup olmadığı net değildir yorumunda bulunuyor.

Bazı ülkeler şu anda teorik olarak testlerden kaçmak için evrimleşebilecek olan koronavirüs SARS-COV-2'yi tespit etmek için hızlı testler kullanıyor.