
Erken insan embriyonik gelişimini modelleyen canlı yapılar, tamamen ciltteki hücrelerden üretilmiştir. Modeller, gerçek insan embriyolarının tartışmalı kullanımı olmadan infertilite, erken düşük ve erken embriyonik gelişimi incelemenin mümkün olması gerektiği anlamına gelmesine karşın bilim insanları modellerin kendi başlarına etik sorunları gündeme getirebileceğine dikkat çekmişlerdir. Daha önce, insan embriyolarının erken gelişimini incelemenin tek yolu, IVF prosedürlerinden elde edilen blastosistler aracılığıyla olmaktaydı. Blastosistler, döllenmenin gerçekleşmesinden beş gün sonra oluşan ve embriyo oluşturmaya devam edebilen, top benzeri bir embriyonik gelişimin erken aşaması olarak tanımlanmaktadır. Ancak, canlı bir insana dönüşme potansiyelleri nedeniyle bilimde kullanımları tartışmalıdır. Şimdi, fibroblastları yeniden programlayarak, deri örneklerinden alınan bağ dokusu hücrelerinden, Avustralya, Melbourne'daki Monash Üniversitesi'nden Jose Polo ve meslektaşları, insan blastosist benzeri yapılar oluşturmuşlardır. Araştırmaya dahil olmayan Avustralya, Gold Coast'taki Bond Üniversitesi'nden Jason Limnios, bunun, insanlarda ilk kez yumurta olmadan yapılan embriyonik bir yapı olduğunu belirtmiştir ve bunun çok önemli olduğuna dikkat çekmiştir. Ekibin iBlastoids adını verdiği yapılar, embriyonik gelişimin ilk iki haftasını modellemek için kullanılabilmektedir. İBlastoidler yapısal ve genetik olarak gerçek insan blastosistlerine çok benzemesine karşın aynı değildir. Örneğin, iBlastoidler, rahim içine yerleştirilmeden önce bir blastosisti çevreleyen zar olan zona pellucidadan yoksundur. Polo, bunun asla modelleyemeyecekleri bir şey olduğunu ifade etmiştir. Limnios, şu anda bunu bir kadına yerleştirilip hamile bırakılamayacağını belirtmiştir. Limnios, en önemli yapısal parçalardan bazılarının eksik olması nedeniyle bir fetüse veya bebeğe dönüşmeyeceğinide sözlerine eklemiştir. Ekip, iBlastoidleri oluşturmak için nükleer yeniden programlama adı verilen bir teknik kullandıklarını, yetişkin donörlerden fibroblastlar aldıklarını ve hücrelerde ifade edilen genleri değiştirerek özelliklerini değiştirdiklerini bildirmişlerdir.
Embriyo benzeri modellerin geliştirilmesi
Hücre dışı matris olarak bilinen bir 3D iskeleye yerleştirildiğinde, hücreler kendiliğinden insan blastosistlerinin içerdiği farklı hücre katmanlarını içeren küresel yapılar halinde organize olmaktadırlar. Araştırmacılar iBlastoidlerin, kendini yenileyebilen ve vücudun farklı hücre tiplerine farklılaşabilen hücreler olan pluripotent kök hücrelere yol açabileceğini belirtmişlerdir. İnfertiliteyle ilgili araştırmaları ilerletmeye yardımcı olarak bilim insanlarının embriyoların gelişiminin erken aşamalarında toksinlere veya virüslere maruz kaldığında neler olduğunu incelemelerine olanak tanıyabilmektedirler. Limnios, tüm bunların artık gerçek insan embriyolarına ihtiyaç duyulmadan yapılabileceğini belirtmiştir. Bununla birlikte araştırmacılar, iBlastoidler kullanılarak yapılan yeni keşiflerin gerçek insan blastosistleri kullanılarak doğrulanmasının gerekebileceğini, ancak bunların kullanımının şu anda mümkün olandan daha büyük ölçekte araştırmalara izin verebileceğini ifade etmişlerdir. Limnios, bir şeyi keşfetmek için 1000 veya 10.000 iBlastoid kullanabileceğini ve sonra bu keşfi üç blastokistte test edebileceğini belirtmiştir. Embriyo benzeri modellerin geliştirilmesi etik ve hukuki soruları gündeme getirmektedir. Pek çok ülkede, insan embriyoları yasal olarak bir laboratuvarda 14 günden fazla kültürlenemez, ancak bu kuralı değiştirmeyi düşünmek için planlar bulunmaktadır. Polo, gerçek insan embriyoları olmadıkları göz önüne alındığında, bu sınırın iBlastoidler için uzatılıp uzatılmayacağına dair bir tartışma yapılması gerektiğini belirtmiştir. Limnios, yasanın bilime yetişmesi gerektiğini belirtmiş, o zamana kadar herkesin mevcut yasalara saygı göstereceğini ve bu iBlastoidlere embriyo muamelesi yapacaklarını da sözlerine eklemiştir.
Donna Lu, Human skin cells altered to mimic early stage of embryo development, New Scientist, 17 March 2021
+ Tüm Referansları Göster