Koku Duyusu: En hızlı Uyarı Sistemimiz

İsveç Karolinska Enstitüsündeki araştırmacılar, yeni bir teknik kullanarak merkezi sinir sistemi bir kokunun tehlikeyi temsil ettiğine karar verdiğinde beyinde neler olduğunu inceleyebildiler. Çalışma, hoşa gitmeyen ya da rahatsızlık yaratan olumsuz kokuların pozitif kokulardan daha erken işlendiğini ve fiziksel bir kaçınma tepkisini tetiklediğini göstermektedir. Araştırmanın ilk yazarı Karolinska Enstitüsü Klinik Sinirbilim Departmanı’ndan Behzad Iravani, 'İnsanların tehlikeyle bağlantılı hoş olmayan kokulara karşı kaçınma tepkisi uzun zamandır bilinçli bir bilişsel süreç olarak görülüyordu, ancak çalışmamız ilk kez bunun bilinçsiz ve aşırı hızlı olduğunu gösteriyor' demiştir.

Koku alma organı, insan beyninin yaklaşık yüzde beşini kaplar ve milyonlarca farklı kokuyu ayırt etmemizi sağlar. Bu kokuların büyük bir kısmı, kimyasallar ve çürük yiyecekler gibi sağlığımıza ve hayatta kalmamıza yönelik bir tehditle ilişkilidir. Koku sinyalleri burundan solunduktan sonra 100 ila 150 milisaniye içinde beyne ulaşır. Tüm canlı organizmaların hayatta kalması, tehlikeden kaçınma ve ödül arama yeteneklerine bağlıdır. İnsanlarda, koku alma duyusu potansiyel olarak zararlı uyaranları saptamak ve bunlara tepki vermek için özellikle önemli görünmektedir.

İnsanlarda hoş olmayan bir kokunun kaçınma davranışına dönüşmesinde hangi sinirsel mekanizmaların rol oynadığı uzun zaman gizemini korumuştur. Bunun bir nedeni, sinir sisteminin önemli merkezi bölümlerine doğrudan bağlantılı koku soğancığından gelen sinyalleri ölçmek için invaziv olmayan yöntemlerin olmamasıdır. Karolinska Enstitüsündeki araştırmacılar, kokuları işleyen ve sırayla beynin hareket ve kaçınma davranışını kontrol eden bölümlerine iletebilen koku soğancığından gelen sinyalleri ölçmeyi ilk kez mümkün kılan bir yöntem geliştirdiler.

Sonuçların elde edildiği üç deneyde katılımcılardan olumlu ve olumsuz altı farklı kokuyla ilgili deneyimlerini derecelendirmeleri istendi ve koku soğancığının elektrofizyolojik aktivitesinin kokuların her birine karşı verdiği tepkiler ölçüldü. Çalışmanın yazarlarından Doç. Dr. Johan Lundström, 'Soğancığın olumsuz kokulara özel ve hızlı bir şekilde tepki verdiğini ve yaklaşık 300 ms içinde motor kortekse doğrudan bir sinyal gönderdiğini saptadık. Sinyal, kişinin bilinçsizce geriye yaslanmasına ve kokunun kaynağından uzaklaşmasına neden oldu. Sonuçlar, koku duyumuzun çevremizdeki tehlikeleri saptama yeteneğimiz için önemli olduğunu gösteriyor ve bu yeteneğin çoğu, görme ve işitme duyularımızın aracılık ettiği tehlikeye tepkimizden daha bilinçsiz’ demiştir.