Koku Duyusunda Östrojenlerin Rolü

Bilindiği üzere, östrojenler cinsiyet gelişiminde sinyal hormonları olarak görev alan hormonlardır. Ancak yeni bir çalışmaya göre, steroid östrojenler, cinsel farklılaşmadan çok daha önce, embriyoda koku duyusu gelişirken de önemli rol oynamaktadır.

Exeter Üniversitesi araştırmacıları tarafından genetik olarak tasarlanmış transgenik zebrabalığı embriyoları üzerinde gerçekleştirilen çalışmada, beyinde koku duyusunun geliştiği bölgede östrojene duyarlı küçük bir grup hücre bulundu ve yeni keşfedilen bu tip astrosit glial hücresine östrojene duyarlı olfaktör bulbus, EROB hücreleri ismi verildi. Kimyasal ve genetik yöntemlerle östrojene yanıt veren bu hücreler manipüle edilerek, embriyonik beyin gelişimi sırasında östrojenlerin yeni fonksiyonu ortaya koyulmuştur.

Farelerde yapılan önceki çalışmalara göre, östrojen beynin somatosensör korteksinin gelişimi ve üreme fonksiyonlarına ve davranışlarına aracılık eden cinsel dimorfik beyin dokuları için önemli role sahiptir. Ancak zebrabalıklarının embriyolarında yapılan yeni çalışmada, olfaktor bulbusun beyinde östrojenlere ilk yanıt veren bölgelerden birisi olduğu ortaya koyulmuştur.

Yeni keşfedilen EROB hücreleri, embriyonik beynin olfaktor duyusal sisteminin gelişiminde östrojenin tetiklediği talimatlara aracılık etmektedir. Çeşitli hücresel ve görüntüleme yöntemleri kullanılarak EROB hücreleri incelendiğinde olfaktör duyusal nöronlarla etkileşim halinde oldukları görülmüştür. Çevredeki nöronlarla etkileşimlerinin ortadan kalktığı veya bozulduğu durumlarda olfaktör glomerüllerde inhibitör noral bağlantılarda aksaklıklar görülmekteydi. Nöral aktivite ve östrojen yanıtlarının saptanmasıyla, östrojen sinyalinin olfaktör bulbustaki nöronal aktiviteyi değiştirerek, bu yeni keşfedilen EROB hücreler aracılığıyla koku-yanıt davranışlarını etkilediği görülmüştür.

Bu çalışma, östrojenlerin EROB glia hücreleri üzerinde etki göstererek olfaktör devreleri düzenlediğini, yaşamın ileri evrelerinde koku duyusu ile ilgili önemli sonuçlara gebe olduğunu ortaya koymuştur. Yüzey sularında insan yapımı östrojene benzer kimyasalların varlığı embriyogenez sırasında balıkların glia hücrelerinin fonksiyonlarını etkilemiş olabilir mi sorusundan yola çıkılarak, koku duyusunun gelişiminde yeni embriyonik EROB beyin hücrelerinin keşfedilmiş olması yepyeni bir araştırma konusu oluşturmaktadır.