Uyku Sırasında Beyindeki Hafıza Süreçlerini Desteklemek İçin Yeni Bir Yenilikçi Yöntem

Tel Aviv Üniversitesi (TAU) ve Weizmann Bilim Enstitüsü araştırmacıları tarafından yapılan yeni bir ortak çalışma, uyku sırasında beyindeki hafıza süreçlerini desteklemek için yenilikçi bir yöntem ortaya koymuştur. Bu yeni yöntem, bir burun deliğine uygulanan hafıza uyandırıcı bir kokuya dayanmaktadır. Ayrıca ortaya koyulan bu yeni yöntem, araştırmacıların uykunun belleğe nasıl yardımcı olduğunu anlamalarına yardımcı olacağı gibi gelecekte beyin yaralanmalarını takiben bellek yeteneklerini geri kazanmaya veya belleğin sıklıkla tetikleyici olduğu travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olan kişilerin tedavisine yardımcı olabilecektir. TAU'da doktora öğrencisi Ella Bar ve Weizmann Bilim Enstitüsü tarafından bu yeni çalışma yönetilmiş ve çalışmanın diğer başlıca araştırmacılar arasında TAU'nun Sackler Tıp Fakültesi'nden Prof. Yuval Nir ve Sagol Nörobilim Okulu Weizmann'ın Nörobiyoloji Bölümü'nden Yadin Dudai, Noam Sobel ve Rony Paz yer almışlardır. Ayrıca çalışma 5 Mart'ta Current Biology'de yayınlanmıştır. Bar, uyku sırasında beyinde bir konsolidasyon sürecinin gerçekleştiğini bildiklerini ve uzun süreli bellek depolamak için, bilginin yavaş yavaş hipokampustan yani yeni anılar için geçici bir tampon görevi gören bir beyin bölgesinden neokortekse geçtiğini ifade etmiş ancak bu geçişin nasıl gerçekleştiği henüz çözülmedikleri bir gizem olduğunu belirtmiştir. Prof. Nir, uyku sırasında beynin sadece bir tarafında konsolidasyon süreçlerini tetikleyerek, hemisferler arasındaki aktiviteyi karşılaştırabildiklerini ve hafıza reaktivasyonuna karşılık gelen spesifik aktiviteyi izole edebildiklerini belirtmiştir. Bar, temel bilimsel anlayışı geliştirmenin ötesinde, gelecekte bu yöntemin klinik uygulamaları da olabileceğini umut ettiklerini ifade etmiştir. Bar, geliştirdikleri tekniğin uyku sırasında belleğin bu yönünü potansiyel olarak etkileyeceğini ve travmatik belleğin geri çağrılmasına eşlik eden duygusal stresi azaltabileceğini ayrıca, bu yöntemin inme nedeniyle tek taraflı beyin hasarından sonra rehabilitasyon terapisine de yardımcı olmak için daha da geliştirilebileceğini belirtmiştir.

Bellek Konsolidasyon Süreci Kokular Gibi Dış İşaretlerle Güçlendirilebilir

Araştırmacılar, bir kişinin sol tarafındaki konumlarla ilişkili anıların çoğunlukla sağ beyin yarımkürede depolandığı veya tam tersi durumun olduğu gibi bilgilerden başlamışlardır. Araştırma katılımcılarından, bir gülün kokusuna maruz kalırken bilgisayar ekranının sol veya sağ tarafında sunulan kelimelerin yerlerini hatırlamaları istendi ve katılımcıların kelime konumları hafızasında test edildi, daha sonra da laboratuvarda kestirmeye devam edildi. Katılımcılar uyuklarken, güllerin kokusu tekrar verildi, ancak bu sefer sadece bir burun deliğine. Bu tek taraflı koku dağıtımı ile araştırmacılar belirli bir beyin yarımküresinde depolanan belirli anıları yeniden aktive edebilir ve artırabilirler. Ekip ayrıca EEG ile uyku sırasında elektriksel beyin aktivitesi kaydetti. Çalışmanın sonuçları, tek taraflı gül kokusu iletiminin iki yarım kürede farklı uyku dalgalarına yol açtığını gösterdi. Kokuyu alan yarım küre, uyku sırasında bellek konsolidasyonunun daha iyi elektriksel imzalarını ortaya çıkardı.

Son olarak araştırmacılar, en kritik test olarak, katılımcılardan uyandıktan sonra uykuya dalmadan önce maruz kaldıkları kelimeler hakkında ikinci bir hafıza testinden geçmelerini istediler. Bar, bulgularının bellek konsolidasyon sürecinin kokular gibi dış işaretlerle güçlendirilebileceğini vurguladığını ve koku yollarının özel organizasyonunu kullanarak, anıların beynin bir tarafında lokal bir şekilde manipüle edilebileceğini ayrıca bulgunun, bellek konsolidasyonunun muhtemelen hipokampus ve serebral kortekste belirli bölgelerin arasında noktürnal bir diyalog içerdiğini belirtmiştir.