Uzun Covid: Nasıl Tanınır, Ne Kadar Sürer, Tedavi Edilebilir Mi?

İngiltere’de Ulusal İstatistik Ofisi'ne (ONS) göre bir milyondan fazla insan uzun Covid ile yaşıyor. Covid-19'a yakalanan insanların yaklaşık yüzde 14'ünde kalıcı semptomlar olduğu düşünülmektedir; bu da dünyada yaklaşık 25 milyon insanın uzun Covid ile yaşadığını göstermektedir. Ancak enfeksiyonların yüzde 10'undan daha azının saptandığı düşünüldüğünden bu sayı 250 milyona yaklaşabilir. Bu da pandemi kontrol altına alındıktan sonra da milyonlarca insanın çalışmasını ve hayattan zevk almasını önleyecek semptomlarla uğraşacağı anlamına gelmektedir.

Uzun Covid Nedir?

Evrensel olarak kabul edilen bir tanımı olmasa da uzun Covid genellikle koronavirüs enfeksiyonundan sonra birkaç hafta süren semptomları içermektedir. İngiltere'nin Reading kentinde yaşayan ve pandemi boyunca Covid-19 hastalarıyla çalışan Dr. David Oliver, "Aslında farklı sorunları kapsayan şemsiye bir terim" diyor.

İngiltere Ulusal Sağlık Araştırma Enstitüsü tarafından Mart ayında yayınlanan bir makaleye göre uzun Covid olduğu düşünülen hastalar dört gruba ayrılabilir: yoğun bakımda ventilasyon sonrası etkileri yaşayanlar, virüsün neden olduğu organ hasarını yaşayanlar, postviral yorgunluk sendromu olanlar ve uzun süreli Covid sendromu diye adlandırılan bulguları olanlar.

İlk iki grup doktorlar için yeni bir durum değildir. Son iki grubun tanımlanması daha zordur. Bunlar arasında hastaneye başvurmayanlar da yer almaktadır. Postviral yorgunluk grip ve Epstein-Barr virüsü ardından da görülebilen ve hafif bir eforda yorulmaya yol açan bir durumdur. Yorgunluk uzun Covid hastalarında en yaygın bildirilen semptomdur.

Uzun Covid Olup Olmadığımızı Nasıl Anlayacağız?

Dünya Sağlık Örgütü'nden (DSÖ) Janet Diaz ve meslektaşları, ‘Covid-19 sonrası durumun’ klinik tanımının netleşmesi için uzmanlar ve hastalardan oluşan bir panelle çalışmaktadır. Diaz, 15 Haziran'da uzun Covid konusunda bir DSÖ internet seminerine verdiği demeçte, tanı için insanların SARS-CoV-2 ile enfekte olmuş olmaları ve bilişsel bozukluk, yorgunluk ve nefes darlığı gibi günlük yaşamı etkileyen kalıcı semptomları olması gerektiği konusunda fikir birliğine varıldığını söylemiştir. Semptomların alternatif bir tanı ile de açıklanmaması gerekmektedir.

Uzun Covid’in Nedeni

Hastanede yatan kişilerde kalıcı semptomların kas kaybı gibi belli bir nedeni olabilir.

Hafif Covid geçirip aylar sonra hastalananlar için ise birkaç açıklama önerilmiştir. Üç yaygın görüş vardır: kalıcı viral enfeksiyonlar; virüsün neden olduğu kalıcı doku hasarı ve bağışıklık sisteminde otoantikor üretimi gibi değişiklikler. DSÖ internet seminerinde Yale Tıp Fakültesi'nden Akiko Iwasaki, tüm bu fikirleri destekleyecek kanıtlar olduğunu söylemiştir.

Uzun Covid Semptomları Nelerdir?

Uzun Covid sıklık sırasına göre aşağıdaki semptomlarla görülmektedir: Güçsüzlük ya da yorgunluk, nefes darlığı, kas ağrısı, koku duyusu kaybı, odaklanma güçlüğü, baş ağrısı, uyku bozukluğu, kaygı/anksiyete, tat duyusu kaybı, bellek kaybı/konfüzyon, zevk alma yetisi kaybı, baş dönmesi, öksürük, göğüs ağrısı, çarpıntı, boğaz ağrısı, iştah kaybı, karın ağrısı, bulantı/kusma, diyare ve ateş.

Uzun Covid İçin Tedavi

Uzun Covid için etkisi kanıtlanmış bir ilaç yoktur ama bu onunla yaşayan insanlar için yardım olmadığı anlamına gelmez. İlk olarak aile hekimine başvurulmalıdır; şiddetli semptomları olanlar uzun Covid servisine yönlendirilmektedir. İngiltere'deki ilk özel uzun Covid kliniği Kasım 2020'de açılmıştır ve bugün 83 klinik bulunmaktadır.

Uzun covid için kanıtlanmış bir tedavi olmadığından kliniklerde belirli semptomlar için yararlı bulunan mevcut ilaçlara ilişkin bildirimler mevcuttur.

Aşıların uzun Covid hastalarındaki etkisi ise belirsizliğini korumaktadır.

Rakamlarla Uzun Covid

-Covid-19 ile hastaneye yatan hastaların %50-89’u iki ay sonra en az bir semptom bildirmişlerdir.
-Kadınlarda erkeklere göre uzun Covid riski %30 daha yüksek bulunmuştur.
-Sağlık çalışanları arasında uzun Covid prevalansı yüksek bulunmuştur.
-İngiltere’de uzun Covid hasta sayısı >1 milyon olarak tahmin edilmektedir.