Klinisyenler için Covid-19 Tanı Testleri: Hangi Test Ne Kadar Güvenilir?

Ağır akut respiratuar sendrom koronovirüs 2 (SARS­CoV­2); Aralık 2019 Çin Wuhan kentinde ilk vakaların tanımlanmasından sonra Korona virüs-19 (2019­nCoV) olarak isimlendirildi. Kovid-19’ un en sık görülen semptomları öksürük, ateş, nefes darlığı, kas ağrısı, boğaz ağrısı, koku duyusunun gitmesidir. Semptom gösteren yada temaslı asemptomatik kişilerin tanısı için  kime hangi testin yapılacağı, testlerin duyarlılık ve özgüllüklerinin her klinisyen tarafınca bilinmesi önemlidir. 

Tanı Testleri:

RNA Testi­:

Üst solunum yolundan Koronavirüs-19’un RNA'sını saptamak için en yaygın olarak kullanılan test, bir reverse transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ile yapılan RNA nükleik asit amplifikasyon testidir (NAAT) ve Kovid-19 tanısı için tercih edilen ilk tanı testidir. Dünya genelinde farklı RT-PCR testleri kullanılarak virüsün nükleokapsid (N), zarf (E), ve spike (S) bölgesinin gen bölgeleri çoğaltılarak virus saptanmaya çalışılır. Testlerin sonuçlanma süresi 15 dakika ile 7-8 saat arasında değişmektedir. NAAT testinin doğruluk ve prediktif değeri sistemik olarak değerlendirilmemiştir. İdeal şartlarda duyarlılıkları yüksektir. Ayrıca özgüllüğü yüksek testlerdir. Fakat testin klinik performansı, alınan numunenin türüne, kalitesine ve test sırasındaki bulaştan yada semptomlardan sonraki kaçıncı günde olunduğuna bağlıdır. Bildirilen yanlış negatiflik oranı, kullanılan teste bağlı olarak % 5 ila % 40 arasında değişmektedir.

 NAAT testi için üst solunum yolu örnekleri kullanılmaktadır. Her iki nazal kaviteden, nazofarinks bölgesinden, orofarinksden sürüntü şeklinde örnek alınabilmektedir. Orofarinjeal sürüntü örneğide alınabilir fakat bazı veriler orofarinjeal sürüntünün nazofarinjeal sürüntüye göre duyarlılığının daha az olduğunu göstermektedir. Bazı çalışmalar, viral RNA düzeylerinin orofaringeal örneklere kıyasla burunda daha yüksek ve daha sık tespit edildiğini ileri sürmüştür.

Bununla birlikte, uzun süreli veya tekrarlayan test pozitifliği, uzamış bulaştırıcılık olacağını göstermez. Ayrıca tekrar testinin pozitif çıkması re-enfeksiyonu göstermez. Fakat, bir hastada ilk enfeksiyondan üç aydan sonraki dönemde pozitif NAAT varsa re-enfeksiyon düşünülebilir.

Birçok merkezde tek NAAT testi negatifliği Kovid-19 tanısını ekarte etmek için yeterlidir. Fakat klinik şüphe devam ediyorsa tekrarlayan NAAT testi önerilmektedir. Tekrar testi için en uygun zamanlama bilinmemektedir; genellikle ilk testten 24 ila 48 saat sonra gerçekleştirilmektedir. Tekrar testinin 24 saat içinde yapılması önerilmez.

Alt solunum yolu hastalığı olan hastalarda, alt solunum yolu örnekleri NAAT testi için bir seçenek olabilir. Alt solunum yolu numuneleri daha yüksek viral yüklere sahip olabilir ve üst solunum yolu numunelerine göre pozitif testler verme olasılığı daha yüksektir. Fakat balgam indüksiyonu tavsiye edilmez.

Diğer önemli bir nokta ise testin virus bulaştıktan sonra kaçıncı günde yapıldığıdır. Bir çalışmada yanlış negatif test sonuçlarının oranları, tahmini virüse maruziyet gününde %100, maruziyetin 5. günde %38, 8. günde %20 ve virüse maruziyetin 21. gününde %66 olarak bildirilmiştir.

Antijen Testi/Yatak Başı Hızlı Testler

Yatak başı test için farklı stratejiler kullanılmakla beraber antijen testi yaklaşımı hızlı test yaklaşımlarından birisidir. Korona virus-19 antijenini tespit eden testler hızlı test olarak yatak başında gerçekleştirilebilir. Bu nedenle sonuçlara ulaşmak için bazı NAAT'lardan daha hızlı bir zamanda daha erişilebilir olabilir. Bazı merkezler antijen testi uygulamaktadır, fakat antijen testinin viral RNA saptayan PCR (NAAT) testinden duyarlılığı düşüktür. Antijen testi nazofarinjeal yada nazal sürüntü örneklerinden bakılmaktadır. Antijen testi 1 saatin altında sonuçlanabilmektedir. Antijen testi negatif çıkan kişilerin klinik şüphe devam ediyorsa NAAT testi ile değerlendirilmesi önerilmektedir. Antijen testiyle iligili bilimsel veriler kısıtlıdır. Antijen testlerinin duyarlılığı %0-%94 arasında değişmektedir. NAAT ulaşımın olmadığı ülkelerde minimum ≥ %80 duyarlılık ve ≥ %97 özgüllüğe sahip antijen testleri kullanılabilir. Antijen testleri semptomlardan sonraki 5-7 gün içinde bakılması önerilmektedir.

Antikor Testi

Kovid-19 tanısı sonrası üç ila dördüncü haftasında olup ve NAAT testi negatif olan hastaların serolojik testinin kontrol edilmesi önerilmektedir. Beş haftadan sonraki serolojik test hassasiyeti belirsizdir. Seroloji testi alınan kan örneğinden yapılmaktadır. Bu durumda seroloji testi olarak IgG testi yada toplam antikor testi yapılabilir fakat ancak bu durum için veriler sınırlıdır. Serolojik test sonucunun güvenilirliği, duyarlılık ve özgüllüğü yapılan test kitine ve hastalık süresine bağlıdır ve çok değişkendir. Genellikle birkaç gün ila haftalar arasında  bir sürede antikor saptanabilir; IgG genellikle semptomların başlamasından 14 gün sonra gelişir. Diğer koronavirüslerle çapraz reaksiyon bildirilmiştir. Serolojik antikor testi süresi 15 dakika ile 2 saat arasında sonuçlanabilmektedir.

Seroprevalansın düşük olduğu durumlarda bireysel sonuçlar dikkatle yorumlanmalıdır; yüksek özgüllüğü olan serolojik testlerin pozitif prediktif değeri  düşüktür. COVID19 hastalarında semptom başlangıcından bu yana serolojik testin hassasiyetini zamana göre değerlendiren 38 çalışmanın sistematik değerlendirmesinde, IgM birinci haftada %23, ikinci haftada %58 ve üçüncü haftada %75 oranında tespit edildiği ve IgG için karşılık gelen aynı zamanlardaki tespit oranları ise sırasıyla % 30, %66 ve %88 olarak bildirilmiştir.

Pozitif bir antikor testinin gelecekteki Kovid-19 enfeksiyona karşı bağışıklığı gösterip göstermediği konusu halen belirsizliğini korumaktadır.