Mutasyonu Saptamak İçin En İdeal Yol Doku Mu Yoksa Likid Mi?

Kanser tedavilerinde son dönemde klinik pratikte gittikçe daha fazla yer tutmaya başlayan tirozin kinaz inhibitörleri ve immünoterapi seçenekleri yüz güldürücü sonuçlar vermeye devam etmektedir. Metastatik akciğer kanseri ve kolon kanseri başta olmak üzere artık ilgili mutasyonların saptanması veya PD-L1 gibi biyo-belirteçlerin belirlenmesi ile sonucunda uzamış sağ kalımlara erişilen tedavilere yönlendirilebilmektedir. “Precision Medicine” konsepti olarak kabul edilen bu yaklaşım onkoloji pratiğinde giderek daha fazla yer tutmaya da devam edecektir.

Konvansiyonel olarak onkoloji ile ilgilenen klinisyenler, hastalarını tedavi ederken altın standart olarak doku tanısını esas almaya büyük oranda devam etmektedirler. Doku biyopsisi, elde edilen dokunun malign karakteristiğini yansıttığı gibi, aynı materyalden metastatik akciğer kanserinde EGFR, ALK, ROS-1, BRAF gibi veya metastatik kolon kanserinde KRAS, NRAS, BRAF gibi tedaviye yön veren mutasyonların çalışılmasına da olanak sağlar. Bu kabiliyet elbette doku biyopsisinin kanser tedavisinde güçlü konumunu korumasına yardım etmektedir ancak doku biyopsisinin de kendisine özgü sınırlılıkları bulunmaktadır. Doğası itibariyle invazif bir işlem gerektirmesi ve efektivitesinin biyopsinin yapıldığı alana ve kanserin evresine bağımlı olması doku tanısının temkinli yaklaşılması gereken yönlerinin başında gelmektedir.

Son yıllarda onkoloji pratiğinde gündemde yer kaplayan en büyük gelişmelerden birisini “likid biyopsi” konusu oluşturmaktadır.  Likit biyopsi dolaşım sistemindeki tümör DNA’sını (ctDNA) tespit etmek için kullanılan bir yöntemdir. Hem non-invazif bir girişim olması hem de farklı kanser türlerinde tedaviyi yönlendirebilme yeteneğine sahip olması likid biyopsinin önde gelen özellikleri arasındadır. Likid biyopsi sonuçları standart doku biyopsisi sonuçlarına göre çok daha erken bir şekilde elde edilebilmektedir. Bu sayede erken tanıya ulaşılabilmektedir. Non-invazif özellikte olduğu için gerektiğinde tekrarlanması, doku biyopsisine göre ciddi avantaj sağlamaktadır. Kanser patogenezinin dinamik bir süreci içerdiği, primer doku ile metastatik dokunun farklılık gösterebileceği bilinmektedir. Bu da ortaya heterojenite kavramını çıkarmaktadır. Likid biyopsi ile heterojenitenin de üstesinden gelmek mümkündür. Bugün likid biyopsi ile metastatik akciğer kanserinde EGFR, ALK, ROS-1, BRAF çalışılabildiği gibi, EGFR mutant hastalarda kullanılan tirozin kinaz inhibitörlerine rağmen progresyon saptanması halinde, T790M mutasyonu da çalışılabilmektedir. Bunlarla beraber PD-L1 analizi de  yapılabilmektedir.

Likid biyopsi yaklaşımın bazı dezavantajları da mevcuttur. Halen standart bir yaklaşım haline gelememiş olup, doku biyopsisinin yerini almaktan öte, onun için tamamlayıcı bir yaklaşımı oluşturmaktadır. test standardizasyonunun, spesifite ve sensitivitesinin üst seviyelere çekilmesi ve aynı zamanda daha çok sayıda kanser tipi için kullanılır hale gelmesi arzu edilmektedir. Her ne kadar tümör heterojenitesine karşı bir araç gibi görülse de, tüm genetik klonu temsil yeteneği sorgulanmaktadır.

Sonuç olarak, kanser tedavisinde başarılı olmanın yolu kansere neden olan mutasyonları saptamada ve o mutasyonlara hassas tedavileri daha sık kullanmaktan geçmektedir. Bu yolda sadece doku tanısını esas almak yerine başarılı seçenekleri kullanabilmek adına likid biyopsi yöntemini de günlük pratiğimize hızlı bir şekilde yerleştirmemiz gerekmektedir.