Geçmişteki Olayları Hatırlamak Yaşlandıkça Gerçekten Zorlaşır Mı?

Yaşlanma ve hafıza arasındaki karmaşık ilişkiyi inceleyen bilim insanları, kontrollü bir deneyde, insanların geçmiş olaylarla ilgili ayrıntıları şaşırtıcı bir şekilde %94 oranında hatta yılı hesaba katarak hatırlayabildiklerini keşfettikleri bildirmişlerdir. Psychological Science dergisinde yayınlanan bu sonuçlar, geçmiş olaylarla ilgili anlattığımız hikayelerin doğru olduğunu ancak ayrıntıların zamanla kaybolma eğiliminde olduğunu göstermiştir.

Baycrest Rotman Araştırma Enstitüsü'nde (RRI) eski bir yüksek lisans öğrencisi ve şu anda Pennsylvania Üniversitesi'nde doktora sonrası araştırmacı olan çalışmanın baş yazarı Nicholas Diamond, bilim insanları arasındaki hafıza doğruluğu hakkındaki genel kötümserlik ve tek seferlik olaylar için hafızaya güvenilmemesi yönündeki yaygın fikir göz önüne alındığında, bu sonuçların birçokları için şaşırtıcı olduğunu belirtmiştir. Bu çalışmanın bir parçası olarak ankete katılan hafıza bilimcileri de dahil olmak üzere yaklaşık 400 akademisyen, hafıza doğruluğunun en iyi ihtimalle %40 civarında olduğunu tahmin etmiş olmakla birlikte bu puanın daha yaşlı katılımcılarda, olaylardan bu yana daha fazla zaman geçtiği için, daha da düşük olması beklediklerini bildirmişlerdir.

Toronto Üniversitesi'nde psikoloji ve nöroloji profesörü olan ortak yazar Brian Levine, bu çalışmanın onlara bellek doğruluğunun normal koşullar altında oldukça iyi olduğunu ve yaşlandıkça sabit kaldığını gösterdiğini belirtmiştir. Levine, bu sonuçların, sağlıklı yaşlanmada hafızanın anlaşılmasına yardımcı olacağını ifade etmiştir. Araştırmacılar, çalışmalarında katılımcıları için kapsamlı, bilimsel olarak kontrol edilen, Baycrest'te sergilenen 30 dakikalık sesli rehberli sanat turu ve diğer öğeler gibi bir etkinlik yarattıklarını bildirmişlerdir. Çalışmada iki gün sonra, katılımcılardan araştırmacıya tur hakkında hatırlayabildikleri her şeyi anlatmaları istenmiş, yanıtlar kaydedilmiş ve ardından gerçeklerle doğrulanmıştır. Araştırmacılar ayrıca Baycrest çalışanlarını bir ay ila üç yıl önce deneyimledikleri standartlaştırılmış, yazılı bir prosedürü hatırlamaları konusunda da test ettmişlerdir. Bu çalışma, araştırmacıların olay ve bellek hatırlama arasındaki gecikmenin etkisini incelemelerine izin verirken, prosedürün standartlaştırılmış doğası doğruluğunu doğrulamayı mümkün kılmıştır.

Hafızayı test etmek için yenilikçi bir yaklaşım

Araştırmacılar, hafızayı test etmek için standartlaştırılmış, doğrulanabilir olayları kullanmanın yenilikçi bir yaklaşım olduğunu belirtmişlerdir. Levine, bu karamsarlığın, belleğin belirli test yöntemleri kullanılarak manipüle edilebileceğini gösteren önceki çalışmalardan kaynaklandığını ifade etmiştir. Levine, bu çalışmaların hafızanın başarısız olma yollarını göstermede önemliyken, insanlar bu tür bir manipülasyon olmadan olayları özgürce hatırladıklarında ne olacağını bilmek istediklerini belirtmiş ve bunların ezici bir çoğunlukla doğru olduklarını gördüklerini sözlerine eklemiştir.

Sonuçlar, her iki durumda da katılımcıların doğruluğunun yüksek olduğunu göstermiş olmakla birlikte beklendiği gibi hatırladıkları ayrıntıların sayısı yaş ve zamanla azalmıştır. Çalışmada katılımcıların en iyi ihtimalle, deneyimlerinin yaklaşık %25'ini hatırladıkları gözlemlenmiştir. Diamond, bunun, günlük olaylardan gelen ayrıntıların çoğunu unuttuğumuzu gösterdiğini ancak hatırladığımız ayrıntıların geçmişin gerçekliğine karşılık geldiğini belirtmiştir.

Psychological Science dergisinde de yayınlanan ilgili bir çalışmada, Diamond ve Levine, insanların anılarının gerçek olay sırasına uyma derecesini incelediklerini bildirmişlerdir. Araştırmacılar bu durumda, genç yetişkinler yaşlı yetişkinlerden daha iyi performans gösterme eğiliminde olduklarını, bunun da ayrıntıların doğruluğunun yaşla birlikte yüksek kalırken, yaşlı yetişkinlerin geçmiş olayların gerçek sırasını doğru hatırlama olasılıklarının daha düşük olduğunu gösterdiğini belirtmişlerdir. Yani, yaşlandıkça hatıralarımızın düzeni de düzensiz hale gelmektedir. Dr. Levine, bu çalışmaların sonuçlarının, bunama geliştirenler arasında hafıza farklılıklarının belirlenmesine katkıda bulunabileceğini ifade etmiştir.