Gluten Hassasiyeti Diye Bir Rahatsızlık Var Mı?

Gluten belki de en tartışmalı ve yanlış anlaşılmış gıda bileşiklerinden biridir. Gluten sanıldığının aksine tek bir protein olmayıp, prolaminler olarak adlandırılan birçok proteini kapsamaktadır. Bu proteinler sindirim enzimleri ile tam olarak sindirilemezler. Bunun sonucunda peptit ismi verilen büyük birimler halindeki amino asitler ince bağırsak duvarını aşabilmektedir. Bu parçalar sindirim bariyerini aştığında hassas kişilerde bir enflamatuar immün yanıtı tetiklemektedir. Gluten proteinlerin, sadece bir otoimmün durum olan çölyak hastalarında değil, tüm insanlarda sindirime son derece dirençli olduğunu belirtmek önemlidir.

Gluten hassasiyeti veya çölyak dışı gluten hassasiyeti (NCGS) "gluten toleranssızlığı" terimi altında yer alan hastalıklardan bir tanesidir. Çölyak hastalığı ve buğday alerjisi gluten ile ilişkili diğer hastalıklardır, fakat birçok açıdan NCGS'den farklıdır.

Çölyak hastalığı gluten proteinlerine yanıt veren immün sistemle ilgili otoimmün bir hastalıktır. Çölyak hastaları gluten yediklerinde, ince bağırsakta hasara yol açmakta ve ishal, karın ağrısı, şişkinlik gibi birçok semptomlara neden olmaktadır. Çölyak hastalarında uzun süreli gluten maruziyeti kemik mineral yoğunluğunda azalmaya, önemli kilo kaybına, demir eksikliği anemisine, nöbetlere, kas güçsüzlüğüne yol açabilir.

Buğday alerjisinde buğdayda mevcut proteinlere karşı alerjik bir reaksiyon görülür. Buğday alerjisi yaşamı tehdit edebilecek bir alerjik reaksiyon olan anafilaksik şiddetli semptomlara yol açabilir. Çölyak hastalığı ve buğday alerjisi ciddi hastalıklar olmakla birlikte, buğday alerjisi immunoglobulin E (IgE) aracılı enflamasyona neden olabilmesiyle farklılık gösteren, hızlı gelişen, yaşamı tehdit edici bir rahatsızlıktır.

NCGS ise çölyak hastalığından daha yaygındır ve nüfusun yüzde 13’ünü etkiler, çölyak gibi daha çok kadınlarda görülür.

NCGS hastaları şişkinlik, gaz ve ishal gibi sindirim belirtilerinin yanı sıra yorgunluk, anksiyete ve başağrısı gibi sindirim dışı semptomlar da yaşamaktadır. Bu semptomlar çoğunlukla glutensiz beslenmeyle iyileşmektedir. NCGS otoimmün hastalarda daha yaygındır. Sadece gluten değil, buğdayın diğer bileşenleri de NCGS'ye neden olabilir veya katkıda bulunabilir.

Eğer bir kişi gluten tüketiminden sonra yukarıda listelenen semptomları yaşıyorsa, NCGS teşhisi konmadan önce çölyak hastalığı ve buğday alerjisi ekarte edilmelidir. Günümüzde NCGS teşhisine yardımcı olabilecek hiçbir test yoktur, bu nedenle diğer hastalıkların dışlanmasıyla tanı konmaktadır. NCGS teşhisi koyulduğu takdirde, glutensiz bir beslenme düzenine geçilmelidir.