Havalandırma; Okulları ve Ofisleri COVID-19`dan Koruyabilir – Ama Nasıl?

Hava erken kararmaya ve kuzey yarımküredeki çocuklar okula dönmeye başladığında, her sınıf tahtasında yazılması gereken üç sözcük vardır: havalandırma, havalandırma, havalandırma.

Birleşik Krallık Leeds Üniversitesi'nde çevre mühendisi ve Birleşik Krallık Acil Durumlar için Bilimsel Danışma Grubu'nun (SAGE) üyesi Cath Noakes, 'Havalandırma, COVID-19 için kritik derecede önemli bir kontrol önlemidir' diye belirtmiştir.

Okullar, virüsün yayılmasını kontrol etmede özellikle zayıf bir halkadır ve fiziksel mesafeyi dikkate alamayacak ve büyük ölçüde aşılanmamış çocuklarla doludur. Havalandırma önlemi ofis, bar, restoran, üniversite, spor salonu, sağlık tesisi, eğlence mekanı, umumi tuvalet, ibadet yerleri ve toplu taşıma gibi çok sayıda insanın toplandığı her yerde de uygulanmalıdır.

Havalandırmaya bu kadar odaklanmamızın nedeni SARS-CoV-2 korona virüsünün nasıl bulaştığına dair gelişen anlayışımızdır.

Ofisteki kötü hava kalitesi nedeniyle üretkenlikte maksimum %9 düşüş

Mart 2021'de Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) havalandırma konusunda yayınladığı yeni kılavuzda ‘Kalabalık ve yetersiz havalandırılan alanlarda COVID-19'a yakalanma riski daha yüksektir. Bu ortamlar, virüsün solunum damlacıkları veya aerosoller yoluyla daha kolay yayıldığı yerlerdir, bu nedenle önlem almak daha da önemli' şeklinde belirtmiştir.

Noakes, 'Artık virüsün bir odaya çok küçük parçacıklar halinde taşınabileceğini ve havalandırmanın yetersiz olması durumunda odanın içinde birikebileceğini biliyoruz. Ayrıca yetersiz havalandırmanın süper yayılma ile ilişkili olduğunu da biliyoruz. Ancak havalandırma uygulanması en zor önlemlerden biridir’ demiştir.

İyi havalandırma için temel parametre, bir boşluktaki havanın saatte kaç kez tamamen değişeceğidir, ancak bunun virüs yüklü aerosolden korunmadaki karşılığı belirsizdir. Noakes 'Enfeksiyonu önlemek için binalarda ihtiyacımız olan havalandırma oranlarını bilmiyoruz. Yeni araştırmalara ihtiyacımız var.' demiştir.

Bilinmeyen hava kalitesi

Birleşik Krallık'taki St. Andrews Üniversitesi'nden Stephen Reicher, ‘Hükümetin herkese 'havalandırmayı' tavsiye etmesi çok iyi, ancak net standartlar yoksa, standartlar kamuya açıklanamıyor ve alanlar denetlenmiyorsa kamusal alanların havalandırmasının iyi olup olmadığını nasıl bilebilirsiniz?’

Ama yapılabilecek şeyler var. Bir odada solunan havanın konsantrasyonunu karbondioksit monitörü ile tahmin edebiliriz. ‘CO2 miktarı size odadaki havanın ne kadarının diğer insanlar tarafından solunduğunu söyler. Havalandırma oranı için bir gösterge’ diyor Noakes.

Kraliyet Tıp Derneği Epidemiyoloji ve Halk Sağlığı Bölümü başkanı Gabriel Scally, ‘hijyen önlemlerinin, havalandırmaya göre COVID-19'un bulaşma riski üzerindeki etkisi daha az' diyor.

Cambridge Üniversitesi'nden Shaun Fitzgerald, şirketler iç mekan hava kalitesini genellikle lüks olarak görüyor. Danimarka'daki çalışma, kötü ofis hava kalitesinin üretkenliği yüzde 9'a kadar veya çalışan başına haftada yaklaşık yarım güne kadar azalttığını gösteriyor’ diyor.

Noakes, ‘Klima bazen mekanik havalandırma sisteminin bir parçasıdır ve havayı soğutup aynı zamanda temiz hava sağlar. Fakat birçok binada bunlar kapalı dolaşımda. Endişe verici olanlar bunlar çünkü havalandırmanın yetersiz olduğu gerçeğini maskeliyorlar. Kendinizi rahat hissetmenizi sağlıyorlar ama tek yaptıkları aynı havayı tekrar dolaştırmak. Londra'da herkes metroyu kötü havalandırılmış olarak algılıyor, ancak oldukça yüksek bir hava akış hızına sahip. Bazı toplu taşıma sistemleri iyi havalandırılmış görünüyor. Birleşik Krallık'ta ana hat trenleri genellikle iyi bir mekanik havalandırmaya sahip ve genellikle kapılarını sık açıyorlar. Ayrıca, birçok istasyonda toplanma alanı oldukça büyüktür. Uçaklar genel olarak oldukça iyi havalandırma sistemlerine sahip: havayı yeniden dolaştırmalarına rağmen iyi filtreler kullanılıyor.’ diyor Noakes.

New Scientist, Londra Metrosu'ndaki havalandırma oranını değerlendirmek için bir CO2 monitörü kullandı ve vagondaki konuma ve doluluğa bağlı olarak büyük ölçüde değiştiğini buldu. Sadece bekleme odası olan bir trende, CO2 düzeyi hızla yükselirken, tenha bir trende vagonlar arasındaki açık bir pencerenin yanında kabul edilebilir bir havalandırma düzeyi saptandı.

Bir devrim başlatmak

Hava kalitesini düzeltmek için HEPA (yüksek verimli partikül emici) filtreleri ve UV dezenfektanları gibi çeşitli yüksek teknoloji çözümleri mevcut. Ancak Noakes, ‘Hava temizleyiciler her alanda iyi çalışmaz. Her şey doğru ortamda, doğru teknolojiyle ilgili. Havalandırmanın yalnızca bir insandan yaklaşık bir buçuk metre ötede hava yoluyla bulaşmayı azalttığını unutmamalıyız. Aynı zamanda başka önlemlerin de alındığından emin olmamız gerekiyor: maske, mesafe, yüzey temizliği ve el hijyeni.’ diye eklemiştir.

Avustralya'daki Queensland Teknoloji Üniversitesi'nden baş yazar Lidia Morawska ‘Günümüzün iç mekan hava kalitesi standartları bizi havadaki patojenlerden koruyamıyor. Bu standartlar daha iyi havalandırma, filtreleme, dezenfeksiyon ve iç mekan hava kalitesinin izlenmesini sağlamak için yükseltilmelidir. Gerekli değişikliğin ölçeği, 1800'lerdeki sıhhi devrimine eşdeğer. Londra gibi şehirler kirli suyun ölümcül bir halk sağlığı sorunu olduğunu fark ettiğinde temiz su kaynakları ve kanalizasyon sistemleri inşa etmeye başlamıştı.’ demiştir.