MS Hastalarında Talamus ve Hipokampusun Epizodik Bellek Performansındaki Rolü

Multipl sklerozlu (MS) hastaların % 40 ila % 65'inin bilişsel bozulma yaşadığı ve işlem hızında ve epizodik bellek kaybında azalmanın olduğu bildirilmiştir. MS'li hastalarda bellek disfonksiyonunun ardında yatan patofizyoloji hakkında bir fikir birliği bulunmamakla birlikte, ön raporlar hem hipokampus hem de talamus ile ilişkilidir. Hipokampus, uzun süreli hafızanın kodlanmasında ve epizodik anıların içeriği ve ilişkileri ile ilgili bilgilerin düzenlenmesi ve bağlanmasıyla ilgilidir. MS'de hipokampal atrofi ve demiyelinizasyon yaygındır ve hipokampal volüm kaybı hem sözel hem de görsel-uzaysal epizodik bellekte eksiklikler ile ilişkilidir. Yakın zamanlı bir fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) çalışması, görsel uyaranların kodlanması sırasında, bilişsel olarak korunmuş MS hastalarının hipokampus, parahipokampus ve anterior singulatta artmış aktivasyon gösterdiklerini, bilişsel engelli hastaların ise hipokampus da dahil olmak üzere aktivasyonda yaygın düşüşler gösterdiklerini bulmuştur. Fonksiyonel değişikliklerin hafıza bozukluğundan önce var olduğunun kanıtı, istirahatte alınan, intakt bellek fonksiyonuna sahip MS hastalarında ilerleyen atrofi ile hipokampal bağlantının gücünde azalma olduğu gösterildiği fMRI ölçümlerinden de kaynaklanmaktadır.

Spesifik talamik çekirdekler, epizodik hafıza fonksiyonunun belirli yönlerine bağlanmıştır. Anterior talamik nükleuslar, kodlama ve kodlama stratejileri için uyaranların seçiminde rol alırken, medial dorsal nükleus, geri çağırma stratejilerinin seçiminde rol oynar. Talamus atrofisi MS hastalarında yaygın olarak bildirilmiştir ve talamik hacimdeki değişiklikler epizodik bellek performansı ve genel kognitif bozukluk ile ilişkilendirilmiştir. Fonksiyonel değişiklikler, bilişsel işlevler ve hastalık değişkenleri ile ilişkili olup, toplam lezyon hacmi ile pozitif ilişkili bir sözel epizodik hafıza tanıma görevi sırasında medial dorsal ve ventral lateral talamik çekirdeklerin fonksiyonel aktivasyonu ve azalmış kognitif fonksiyon ile ilişkili talamik fonksiyonel bağlanabilirlik ile ilişkili bulunmuştur.

Hipokampal Hacim ve Görsel-Mekansal Hafıza İlişkisi

Amerika’dan araştırmacılar hipokampus ve talamusun hacimsel ve fonksiyonel ölçümlerinin epizodik bellek performansına görece katkılarını değerlendiren bir çalışma yaptılar. Fonksiyonel ölçümlerin, bilişsel fonksiyonun tahmininde hacimsel ölçütler üzerinde ek varyansa yol açtığını gösteren önceki çalışmalara dayanarak, volümetrik ölçümlerin epizodik hafıza fonksiyonunu en çok prediktifı ve kodlama sırasında geri çağırma ve talamik aktivasyon sırasında hipokampal aktivasyonun anlamlı olduğunu hesaba kattığını varsaydılar. Sözel ve görsel-mekânsal epizodik belleğe görece katkıları değerlendirmek için sözel epizodik hafıza görevi, lezyon yükü ve hipokampus ve talamusun hacimsel ölçümleri sırasında fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) kullandılar.

Araştırmacılar epizodik hafıza fonksiyonunun prediktif analizinde, 32 MS hastasından ve 16 sağlıklı kontrolün fonksiyonel aktivite, lezyon yükü ve hacimsel ölçümlerini kullandılar. Araştırmacılar hastalık süresine göre ayarladıktan sonra, görsel-mekansal epizodik bellek görevindeki ani hatırlama performansı, hipokampal hacim ile anlamlı olarak tahmin edebildi. Aynı görevdeki gecikmeli hatırlama, sol talamusun hacmi ile anlamlı olarak tahmin edildi. Her iki bellek ölçümü için, kodlama sırasında talamusun fonksiyonel aktivasyonu hacim ölçümlerinden daha belirleyiciydi.

Araştırmacılar elde ettikleri sonuçların, fonksiyonel aktivasyonun MS'li hastalarda epizodik hafıza kaybının tahmini bir ölçütü olarak yararlı olabileceğini düşündürdüğünü belirttiler.