Tik Bozukluklarının Gelişiminde Nöral Ağın Rolü

Tik bozuklukları genellikle aniden ortaya çıkan hızlı hareketler veya seslerle kendini gösterir, birden gelir ve birden geçer, tetikleyen neden kendini göstermez. Çoğunlukla çocukluk çağında başlar ve pek çok vakada yaş ilerledikçe belirtiler hafifler. Motor tikler devamlı göz kırpma, kafa sallama gibi ani hareketler, sesli tikler boğazı temizleme veya ıslık çalma gibi seslerin çıkarılmasıdır. Tik bozuklukları genellikle anksiyete, depresyon ve obsesif kompülsif bozukluklar gibi davranışsal diğer belirtilerle ilişkilidir ve bu nedenle sosyal izolasyona dek varabilir. En bilinen tik bozukluğu hem motor hem de sesli tiklerle seyreden Tourette sendromudur.

Tiklerin beyinde nasıl geliştiği konusunda pek bilgi yoktur. Son yıllarda nörobilimciler beyinde tik oluşumuyla ilişkili farklı alanlar belirlemiş olmakla birlikte, esas bölgenin hangisi olduğu, durumu kompanse etmek için hangi beyin bölgelerinin aktive olduğu gibi önemli sorulara yanıt bulunamamıştır.

Bu sorulara yanıt bulmak amacıyla yola çıkan Berlin Charité Tıp Fakültesindeki Dr. Andreas Horn rehberliğinde bir grup araştırmacı tarafından gerçekleştirilen araştırmada, tik bozukluklarında nöral ağın oynadığı rol belirlenmiştir. Araştırmaya göre, tik oluşumundan tek başına sorumlu bir beyin bölgesi yoktur, aksine beynin farklı alanlarını içeren bir ağ nedeniyle tikler oluşmaktadır

Araştırmacılar bu amaçla inme veya travma gibi hastalıklarla ilişkili beyin hasarının sonucunda gelişen tik bozukluğu vaka raporlarını incelemişlerdir ve bu bireylerde gelişen tikin beynin belirli bir bölgesindeki lezyonların doğrudan sonucu olarak geliştiğini belirlemişlerdir. Toplam 22 vaka raporunun ayrıntılı bir beyin haritası çıkarılarak, lezyon bölgeleri ve sinir ağlarıyla bu bölgelere normal şekilde bağlanan beyin bölgeleri incelenmiştir. Bu bağlantı analizi sağlıklı ortalama insan beyninin bağlantılarını gösteren haritalarla karşılaştırılarak gerçekleştirilmiştir.

Beyin lezyonlarının neredeyse tamamının, lezyon yerinden bağımsız olarak motor kontrolden duyusal işlemlere dek beynin pek çok alanını kaplayan ve neredeyse bütün beyne yayılan nöral ağın bir parçası haline gelmiş olduğunu görmüşlerdir. Bunlar tik nedeni olarak geçmişte ele alınmış olmakla birlikte, bu bölgeler arasındaki doğrudan bağlantı daha önce gösterilememiştir.

Ama artık bu beyin bölgelerinin bir ağ oluşturduğunu ve tik bozukluklarının nedeni olabileceğini bilmekteyiz. Beyinlerinin farklı bölgelerine elektrotlar yerleştirilen Tourette sendromlu 30 hastanın verileriyle ortaya koyulduğu üzere, yeni keşfedilen bu nöral ağ klasik tik tedavisinde de önem taşımaktadır. Bu ağın kalp pili (pacemaker) gibi bir cihazın yönlendirdiği derin beyin stimülasyonu ile hedeflenmesi Tourette sendromlu hastaların belirtilerini gidermektedir. Elektrotların tik üreten ağı en fazla uyardığı hastalarda semptomlar daha belirgin şekilde iyileşmektedir. Beyni uyaran cihazlar yerleştirilirken tik üreten ağ göz önüne alınacak olursa, hastaların tedavisinde daha fazla bilgi sahibi olunacak, daha çok yol katedilebilecektir.

Günümüzde derin beyin stimülasyonu sadece diğer tedavilerin işe yaramadığı çok ağır vakalarda kullanılmaktadır. Berlin ekibinin çalışmasının bulguları, beyindeki elektrotların lokasyonlarının nokta atış belirlenmesi ve nöral ağı uyarıp uyarmadıklarının saptanmasıyla ağır tik bozukluklarına sahip hastaların tedavisinin daha iyi sonuç vermesi için yardımcı olabilir. Böylelikle etkilenen hastaların yükü azaltılırken, sosyal açıdan aktif ve bağımsız bir yaşam sürmeleri sağlanabilecektir.