Yaş, Cinsiyet ve APOE Genotipine Göre 10 Yıllık Demans Riski

Demans, ileri yaşlarda önemli bir sakatlık sebebidir ve özellikle düşük ve orta gelirli ülkeler başta olmak üzere demansın küresel yaygınlığı artmaktadır. Demans için risk faktörlerinin azaltılması, demans olgularının üçte birini geciktirme veya önleme potansiyeline sahip olabilmektedir. Hedeflenen önleme için yüksek riskli bireyleri tanımlarken yaş, cinsiyet ve apolipoprotein E (APOE) genotipine özgü mutlak riskin tahmini gereklidir. Benzer şekilde, Serebrovasküler hastalık hem morbidite hem de mortalitenin ana nedenidir ve demans gelişimi ile yakından ilişkilidir.

Apolipoprotein E (apoE), periferik ve serebral kolesterol metabolizmasının yanı sıra Alzheimer hastalığında amiloid- β serebral klirensi için çok önemlidir. APOE polimorfizminin ε4 aleli, ilk kez 1993'te kabul edilen ve global olarak doğrulanan, geç başlangıçlı Alzheimer hastalığında en güçlü genetik risk faktörüdür. APOE'de (rs429358 / ε4, rs7412 / ε2) 2 tek-nükleotid polimorfizmi ile tanımlanan 3 ortak allel olan ε2, ε3 ve ε4'e karşılık gelen üç insan apoE izoformu; apoE2, apoE3 ve apoE4, ε22, ε32, ε33, ε42, ε43 ve ε44 isimli 6 ortak APOE genotipine yol açar. Mevcut kanıtlar, APOE polimorfizminin Alzheimer hastalığı riski ile ilişkili olduğunu düşündürmekle birlikte, demans alt tiplerinin yanı sıra demans için önemli bir risk faktörü olan serebrovasküler hastalıkların rolü, tekrarlanan önceki çalışmalara rağmen bu çalışmada daha az açıktır. Yüksek riskli bireylerde demansa karşı hedefe yönelik önleme sağlamak için gerekli olan yaş, cinsiyet ve APOE genotipine özgü demans için 10 yıllık mutlak risk bilinmemektedir.

Yapılan yeni bir çalışmada, yaş, cinsiyet ve APOE genotipine göre 10 yıllık mutlak demans riskini belirlemek amaçlanmıştır.

Risk Gruplarını Belirlemek

Araştırmacılar, Kopenhag Genel Nüfus Çalışması'ndan (2003'ten 2014'e kadar) ve Kopenhag Kenti Kalp Çalışması'ndan (1991'den 1994'e ve 2001'den 2003'e kadar) veriler toplamışlardır. Katılımcılara başlangıçta bir anket, fizik muayene ve kan örneklemesi yapılmıştır. Demans ve serebrovasküler hastalık tanısı 10 Kasım 2014 tarihine kadarki Danimarka Ulusal Hasta Kayıtları'ndan alınmıştır. 104.537 birey arasından, APOE ε44 genotipinin taşıyıcıları olan 3.017 kadın ve erkeğin 10 yıllık Alzheimer hastalığının mutlak riskleri sırasıyla 60-69 yaşlarında %7 ve %6, 70-79 yaşlarında %16 ve %12, 80 ve üzeri yaşta %24 ve %19 olarak saptanmıştır. Çalışmada demansı işaret eden değerler sırasıyla %10 ve %8, %22 ve %19, %38 ve %33 olarak belirlenmiştir. Tüm demans için düzeltilmiş risk oranları (HRs), genotip ε22'den ε32'ye ve ε33, ε42, ε43, ε44 arasında bulunmuştur. Car33 taşıyıcılar ile karşılaştırıldığında, Car44 taşıyıcılarının Alzheimer hastalığı (düzeltilmiş HR 8,74), vasküler demans (düzeltilmiş HR 2,87), belirlenemeyen demans (düzeltilmiş HR 4,68) ve tüm bunama (düzeltilmiş HR 5,77) geliştirmeye daha yatkın oldukları görülmüştür.

Araştırmacılar; yaş, cinsiyet ve APOE genotipinin Alzheimer hastalığı ve tüm demanslar için yüksek riskli grupları güçlü bir şekilde tanımladığını belirtmişlerdir. Bu grupların önleyici müdahaleler için potansiyel olarak hedeflenebileceğini aktarmışlardır.